คิดไม่ออก จำไม่ได้ในบางคำ สัญญาณเตือนภัยหรือโรคทางสมอง?

เคยไหมที่จู่ๆ สมองก็เหมือนเบลอ คิดอะไรไม่ออก จำคำศัพท์ง่ายๆ ไม่ได้ หรือพูดงงๆ ไปเอง อาการเหล่านี้อาจเกิดขึ้นได้กับทุกคน แต่หากเกิดขึ้นบ่อยครั้ง อาจเป็นสัญญาณเตือนภัยถึงปัญหาสุขภาพที่ซ่อนอยู่

บทความนี้จะพาทุกคนไปรู้จักกับอาการ “คิดไม่ออก จำไม่ได้ในบางคำ” สาเหตุที่เป็นไปได้ และวิธีรับมือกับปัญหานี้

สาเหตุของอาการ “คิดไม่ออก จำไม่ได้ในบางคำ”

อาการ “คิดไม่ออก จำไม่ได้ในบางคำ” อาจมีสาเหตุมาจากหลายปัจจัย ดังนี้

1. ความเครียด: ความเครียดเรื้อรังส่งผลต่อระบบประสาท ส่งผลต่อการจดจำและความคิด

2. พักผ่อนไม่เพียงพอ: สมองต้องการการพักผ่อนอย่างน้อย 7-8 ชั่วโมงต่อวัน การนอนหลับไม่เพียงพอ ส่งผลต่อการทำงานของสมอง

3. ภาวะขาดสารอาหาร: สารอาหารบางชนิด เช่น วิตามินบี 12 กรดโฟลิก สังกะสี มีความสำคัญต่อการทำงานของสมอง

4. โรคทางสมอง: โรคทางสมองบางชนิด เช่น โรคอัลไซเมอร์ โรคพาร์กินสัน โรคหลอดเลือดสมอง ส่งผลต่อการทำงานของสมอง

5. ผลข้างเคียงของยา: ยาบางชนิด ส่งผลต่อการจดจำและความคิด

6. ภาวะฮอร์โมนเปลี่ยนแปลง: ฮอร์โมนที่เปลี่ยนแปลง เช่น ในช่วงวัยหมดประจำเดือน ส่งผลต่อการทำงานของสมอง

7. ภาวะทางอารมณ์: ภาวะทางอารมณ์ เช่น ภาวะซึมเศร้า ส่งผลต่อการจดจำและความคิด

8. อายุที่มากขึ้น: สมองเสื่อมตามอายุ ส่งผลต่อการจดจำและความคิด

วิธีรับมือกับอาการ “คิดไม่ออก จำไม่ได้ในบางคำ”

1. จัดการความเครียด: หาวิธีผ่อนคลายความเครียด เช่น ออกกำลังกาย ฟังเพลง อ่านหนังสือ

2. พักผ่อนให้เพียงพอ: นอนหลับอย่างน้อย 7-8 ชั่วโมงต่อวัน

3. รับประทานอาหารที่มีประโยชน์: ทานอาหารครบ 5 หมู่ เน้นผักและผลไม้

4. ตรวจสุขภาพเป็นประจำ: ตรวจหาโรคทางสมอง ภาวะขาดสารอาหาร หรือความผิดปกติอื่นๆ

5. ปรึกษาแพทย์: หากอาการรุนแรง หรือเกิดขึ้นบ่อยครั้ง ควรปรึกษาแพทย์

อาการที่เห็นได้ชัดเจนของโรคทางสมอง

การลืมในสิ่งที่ไม่ควรลืม เป็นหนึ่งในอาการที่เห็นได้ชัดเจนของโรคทางสมอง ตัวอย่างของสิ่งที่ไม่ควรลืม เช่น

• มีพี่น้องกี่คน
• กำลังอยู่ที่ไหน
• ชื่อตัวเอง
• ชื่อคนใกล้ชิด
• บ้านอยู่ที่ไหน
• เบอร์โทรศัพท์
• เหตุการณ์สำคัญในชีวิต

อาการอื่นๆ ที่อาจพบร่วมด้วย:

• ความจำระยะสั้นเสื่อมลง เช่น ลืมนัด ลืมสิ่งที่เพิ่งพูดไป
• มีปัญหาในการคิดและตัดสินใจ เช่น คิดเลขยากขึ้น วางแผนอะไรไม่ล
• มีปัญหาในการใช้ภาษา เช่น หาคำพูดไม่เจอ พูดไม่เข้าใจ
• มีปัญหาในการทำกิจวัตรประจำวัน เช่น อาบน้ำ แต่งตัว ทานอาหาร
• มีการเปลี่ยนแปลงของอารมณ์และพฤติกรรม เช่น หงุดหงิด ฉุนเฉียว ก้าวร้าว

โรคทางสมองที่มีอาการเหล่านี้ เช่น

• โรคอัลไซเมอร์
• โรคหลอดเลือดสมอง
• โรคพาร์กินสัน
• โรคสมองเสื่อมจากภาวะอื่นๆ

 

โรคอัลไซเมอร์

โรคอัลไซเมอร์ เป็นโรคทางสมองเสื่อมแบบเรื้อรัง ส่งผลต่อความจำ ความคิด การพูด การใช้ภาษา และพฤติกรรม ผู้ป่วยมักมีอาการดังต่อไปนี้

• ความจำระยะสั้นเสื่อมลง เช่น ลืมนัด ลืมสิ่งที่เพิ่งพูดไป
• มีปัญหาในการคิดและตัดสินใจ เช่น คิดเลขยากขึ้น วางแผนอะไรไม่ล
• มีปัญหาในการใช้ภาษา เช่น หาคำพูดไม่เจอ พูดไม่เข้าใจ
• มีปัญหาในการทำกิจวัตรประจำวัน เช่น อาบน้ำ แต่งตัว ทานอาหาร
• มีการเปลี่ยนแปลงของอารมณ์และพฤติกรรม เช่น หงุดหงิด ฉุนเฉียว ก้าวร้าว

สาเหตุของโรคอัลไซเมอร์ ยังไม่ทราบแน่ชัด แต่เชื่อกันว่าเกิดจากหลายปัจจัยร่วมกัน เช่น

• พันธุกรรม
• ความเสื่อมของเซลล์สมอง
• การสะสมของโปรตีนผิดปกติในสมอง

ปัจจุบันยังไม่มีวิธีรักษาโรคอัลไซเมอร์ให้หายขาด แต่มีวิธีการรักษาที่ช่วยชะลอความเสื่อมของสมอง บรรเทาอาการ และช่วยให้ผู้ป่วยใช้ชีวิตได้อย่างมีคุณภาพ

โรคหลอดเลือดสมอง มีผลต่อความจำหรือไม่?

โรคหลอดเลือดสมอง สามารถ ส่งผลต่อความจำได้ ขึ้นอยู่กับตำแหน่งและความรุนแรงของสมองที่ได้รับผลกระทบ

กลไก

• การขาดเลือดไปเลี้ยงสมอง: เซลล์สมองอาจตาย ส่งผลต่อความสามารถในการจดจำ เรียนรู้ และคิด
• ความเสียหายต่อเนื้อเยื่อสมอง: ส่งผลต่อการทำงานของสมอง

อาการ

• ความจำระยะสั้นเสื่อมลง: ลืมนัด ลืมสิ่งที่เพิ่งพูดไป
• ความจำระยะยาวเสื่อมลง: จำเหตุการณ์สำคัญในอดีตไม่ได้
• มีปัญหาในการคิดและตัดสินใจ: คิดเลขยากขึ้น วางแผนอะไรไม่ล
• มีปัญหาในการใช้ภาษา: หาคำพูดไม่เจอ พูดไม่เข้าใจ
• มีปัญหาในการทำกิจวัตรประจำวัน: อาบน้ำ แต่งตัว ทานอาหาร
• มีการเปลี่ยนแปลงของอารมณ์และพฤติกรรม: หงุดหงิด ฉุนเฉียว ก้าวร้าว

 

โรคพาร์กินสัน

โรคพาร์กินสัน เป็นโรคระบบประสาทเรื้อรังที่มีผลต่อการเคลื่อนไหว เกิดจากการสูญเสียเซลล์ประสาทในสมองส่วน substantia nigra ซึ่งผลิตโดพามีน สารสื่อประสาทที่ช่วยควบคุมการเคลื่อนไหว

อาการของโรคพาร์กินสัน

• การสั่น: มักเริ่มที่มือ ขา หรือแขน โดยปกติจะเกิดขึ้นเมื่อพัก
• ความแข็งเกร็ง: กล้ามเนื้อตึง แข็ง ทำให้เคลื่อนไหวช้าลง
• การเคลื่อนไหวช้าลง: (bradykinesia) การเคลื่อนไหวช้าลง ลำบาก
• การทรงตัวไม่ดี: เพิ่มความเสี่ยงของการหกล้ม

อาการอื่นๆ ของโรคพาร์กินสัน

• ภาวะซึมเศร้า
• ความวิตกกังวล
• ปัญหาการนอนหลับ
• อาการท้องผูก
• ความจำและปัญหาการคิด

สาเหตุของโรคพาร์กินสัน

ไม่ทราบสาเหตุของโรคพาร์กินสัน แต่เชื่อกันว่าเกิดจากปัจจัยหลายประการ รวมถึง:

• พันธุกรรม: ประมาณ 10% ของผู้ป่วยโรคพาร์กินสันมีประวัติครอบครัวเป็นโรคนี้
• สิ่งแวดล้อม: สารเคมีบางชนิด เช่น paraquat อาจเพิ่มความเสี่ยงของโรคพาร์กินสัน
• อายุ: โรคพาร์กินสันมักพบในผู้สูงอายุ

 

โรคสมองเสื่อมจากอายุ

โรคสมองเสื่อมจากอายุ (Age-related dementia) เป็นภาวะที่ความสามารถในการคิด ความจำ การใช้ภาษา ทักษะการแก้ปัญหา และความสามารถในการดำเนินชีวิตประจำวันถดถอยลงอย่างมีนัยสำคัญ เกิดขึ้นตามธรรมชาติเมื่ออายุมากขึ้น

สาเหตุ

• การเสื่อมของเซลล์สมอง: เซลล์สมองตายลงตามอายุ ส่งผลต่อการทำงานของสมอง
• การสะสมของโปรตีนผิดปกติ: โปรตีนอะไมลอยด์และทอว์ (tau) สะสมในสมอง ส่งผลต่อการทำงานของเซลล์สมอง
• โรคอื่นๆ: โรคอัลไซเมอร์ โรคหลอดเลือดสมอง โรคพาร์กินสัน

อาการ

• ความจำระยะสั้นเสื่อมลง: ลืมนัด ลืมสิ่งที่เพิ่งพูดไป
• มีปัญหาในการคิดและตัดสินใจ: คิดเลขยากขึ้น วางแผนอะไรไม่ล
• มีปัญหาในการใช้ภาษา: หาคำพูดไม่เจอ พูดไม่เข้าใจ
• มีปัญหาในการทำกิจวัตรประจำวัน: อาบน้ำ แต่งตัว ทานอาหาร
• มีการเปลี่ยนแปลงของอารมณ์และพฤติกรรม: หงุดหงิด ฉุนเฉียว ก้าวร้าว

 

โรคสมองเสื่อมจากอายุ โรคพาร์กินสัน โรคหลอดเลือดสมอง และโรคอัลไซเมอร์ ต่างกันอย่างไร?

โรคสมองเสื่อมจากอายุ เป็นภาวะที่ความสามารถในการคิด ความจำ การใช้ภาษา ทักษะการแก้ปัญหา และความสามารถในการดำเนินชีวิตประจำวันถดถอยลงอย่างมีนัยสำคัญ เกิดขึ้นตามธรรมชาติเมื่ออายุมากขึ้น

โรคพาร์กินสัน เป็นโรคระบบประสาทเรื้อรังที่มีผลต่อการเคลื่อนไหว เกิดจากการสูญเสียเซลล์ประสาทในสมองส่วน substantia nigra ซึ่งผลิตโดพามีน สารสื่อประสาทที่ช่วยควบคุมการเคลื่อนไหว

โรคหลอดเลือดสมอง เกิดจากการที่หลอดเลือดสมองตีบหรือแตก ส่งผลต่อการไหลเวียนของเลือดไปเลี้ยงสมอง ทำให้เนื้อเยื่อสมองตาย

โรคอัลไซเมอร์ เป็นโรคสมองเสื่อมชนิดหนึ่งที่พบได้บ่อยที่สุด เกิดจากการสะสมของโปรตีนอะไมลอยด์และทอว์ (tau) ในสมอง ส่งผลต่อการทำงานของเซลล์สมอง

สถิติเกี่ยวกับโรคสมองเสื่อมจากอายุ โรคพาร์กินสัน โรคหลอดเลือดสมอง และโรคอัลไซเมอร์ในประเทศไทย

1.โรคสมองเสื่อมจากอายุ

• ปี 2564: มีผู้ป่วยโรคสมองเสื่อมประมาณ 1.2 ล้านคน คาดว่าจะเพิ่มขึ้นเป็น 2 ล้านคนในปี 2573
• เพศ: ผู้หญิงเป็นโรคสมองเสื่อมมากกว่าผู้ชาย
• อายุ: พบมากในผู้สูงอายุ 65 ปีขึ้นไป

2. โรคพาร์กินสัน

• ปี 2564: มีผู้ป่วยโรคพาร์กินสันประมาณ 60,000 คน คาดว่าจะเพิ่มขึ้นเป็น 120,000 คนในปี 2573
• เพศ: ผู้ชายเป็นโรคพาร์กินสันมากกว่าผู้หญิง
• อายุ: พบมากในผู้สูงอายุ 60 ปีขึ้นไป

3. โรคหลอดเลือดสมอง

• ปี 2564: มีผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองประมาณ 400,000 คน คาดว่าจะเพิ่มขึ้นเป็น 500,000 คนในปี 2573
• เพศ: ผู้ชายเป็นโรคหลอดเลือดสมองมากกว่าผู้หญิง
• อายุ: พบมากในผู้สูงอายุ 65 ปีขึ้นไป

4. โรคอัลไซเมอร์

• ปี 2564: มีผู้ป่วยโรคอัลไซเมอร์ประมาณ 500,000 คน คาดว่าจะเพิ่มขึ้นเป็น 1 ล้านคนในปี 2573
• เพศ: ผู้หญิงเป็นโรคอัลไซเมอร์มากกว่าผู้ชาย
• อายุ: พบมากในผู้สูงอายุ 65 ปีขึ้นไป

 

เด็กสามารถเป็นโรคพาร์กินสันและโรคอัลไซเมอร์ได้ แต่พบได้น้อยมาก

โรคพาร์กินสันในเด็ก

• พบได้น้อยมาก ประมาณ 1-4 คนต่อประชากร 1 ล้านคน
• มักเกิดในเด็กอายุ 10-19 ปี
• สาเหตุไม่ทราบแน่ชัด อาจเกิดจากพันธุกรรม สิ่งแวดล้อม หรือการติดเชื้อ
• อาการคล้ายกับผู้ใหญ่ เช่น สั่น เคลื่อนไหวช้าลง แข็งเกร็ง
• การรักษา: ยา กายภาพบำบัด กิจกรรมบำบัด

โรคอัลไซเมอร์ในเด็ก

• พบได้น้อยมาก ประมาณ 1-5 คนต่อประชากร 10 ล้านคน
• มักเกิดในเด็กอายุต่ำกว่า 18 ปี
• สาเหตุ: พันธุกรรม การเปลี่ยนแปลงของยีน
• อาการ: ความจำเสื่อมลง พูดลำบาก บุคลิกเปลี่ยน พฤติกรรมเปลี่ยน
• การรักษา: ยา กายภาพบำบัด กิจกรรมบำบัด

 

โรคทางสมองแบบตั้งเวลา ความผิดปกติทางระบบประสาทที่ควบคุมพฤติกรรม

โรคทางสมองแบบตั้งเวลาหรือที่เรียกว่ากลุ่มอาการทางประสาทและพฤติกรรม (NCDs) เป็นกลุ่มอาการทางจิตที่ส่งผลต่อความคิด อารมณ์ และพฤติกรรม โรคเหล่านี้มักมีลักษณะเป็นอาการที่เกิดขึ้นซ้ำๆ หรือความคิดที่ไม่ต้องการ ซึ่งอาจทำให้ทุกข์ทรมานและทำให้ทำงานในชีวิตประจำวันได้ยาก

• Obsessive-Compulsive Disorder (OCD) : โรคย้ำคิดย้ำทำ มีความคิดวนเวียน (obsession) และพฤติกรรมซ้ำๆ (compulsion)
• Tourette Syndrome (TS) : โรคติก มีอาการทางระบบประสาท 2 ชนิด คือ involuntary tics (การเคลื่อนไหวหรือเสียงที่เกิดขึ้นโดยไม่ตั้งใจ) และ vocal tics (การเปล่งเสียง)
• Body Dysmorphic Disorder (BDD) : โรคกังวลเกี่ยวกับรูปลักษณ์ preoccupied with perceived flaws in their physical appearance
• Hoarding Disorder (HD) : โรคสะสมของ เก็บของไว้มากเกินจำเป็น แม้จะรู้ว่าไม่มีประโยชน์
• Intermittent Explosive Disorder (IED) : โรคควบคุมอารมณ์ explosions of anger
• Kleptomania : โรคขโมยของ
• Pyromania : โรคชอบจุดไฟ
• Trichotillomania : โรคดึงผม
• Skin Picking Disorder (SPD) : โรคแกะเกาผิว

 

การคิดไม่ออก จำไม่ได้ในบางคำ อาจเกิดขึ้นได้ตามธรรมชาติ แต่หากมีอาการบ่อย รุนแรง หรือส่งผลต่อการใช้ชีวิต ควรปรึกษาแพทย์เพื่อวินิจฉัยหาสาเหตุ และรักษาอย่างเหมาะสม

แหล่งที่มาของข้อมูล

• กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข
• สมาคมอัลไซเมอร์แห่งประเทศไทย
• สมาคมโรคพาร์กินสันแห่งประเทศไทย
• สมาคมโรคหลอดเลือดสมองแห่งประเทศไทย

หมายเหตุ: ตัวเลขเหล่านี้เป็นเพียงการประมาณเท่านั้น จำนวนผู้ป่วยที่แท้จริงอาจมากกว่านี้